تفاهم شورای شهر با سپاه برای مرمت و بهره‌برداری از بنای تاریخی مستقر در پادگان عشرت‌آباد/ عمارت کلاه‌فرنگی؛ از انتقاد بی‌نتیجه قالیباف تا موزه اسلحه

جارستان؛ معصومه اصغری: عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد پس از چندین دهه خاموشی و کزکردن در گوشه‌ای از پادگان عشرت‌آباد، در سال ۹۴ چند ماهی در صدر اخبار بود و بعد دوباره در خاموشی فرو رفت. علت خبر هم خود عمارت سوخته و متروکه‌شده عشرت‌آباد نبود. قرار بود عمارتی از سوی سپاه در حریم این سازه ثبت ملی شده ساخته شود که قدش از قد آن بالاتر بزند و همین امر موضوع مناقشه و اختلافاتی شد؛ اما حالا بعد از آن اختلافات و تفاهم‌نامه‌های روی زمین مانده، شورا و شهرداری و سپاه به دنبال تفاهم‌نامه‌ای جدید برای مرمت این بنای تاریخی و سیاسی هستند.
عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد بنایی زیبا و منحصر‌به‌فرد و متعلق به بیش از ۲۴۰ سال قبل است که به فرمان ناصرالدین‌شاه ساخته شد. گفته می‌شود که این عمارت برادر دو‌قلوی شمس‌العماره است؛ اما حالا از آن قامت منحصر‌به‌فرد بنایی چهار‌طبقه و متروکه باقی مانده که اگر از حاشیه اتوبان صیاد‌شیرازی به سمت میدان سپاه گذر کنید، می‌توانید نمایی دور از آن را در پسِ چهره ساختمان تمام‌شده سپاه ببینید. این اثر تاریخی فروردین ۱۳۴۶، در فهرست آثار ملی ثبت شده؛ اما از مجموعه خانه‌ها و حوض و فضای داخلی و بیرونی و باغ‌های اطرافش چیزی باقی نمانده و محدوده در و دیوار ورودی‌های این ساختمان هم بر‌اساس مشاهدات خبرنگار «شرق» بارها با گچ و سیمان و آجر مسدود شده و دیوارها و گچ‌بری‌ها و کاغذ‌دیواری‌های آن از بین رفته و سوخته‌اند.دی ۹۲ بود که خبرنگاران به لطف تهران‌گردی رئیس شورای شهر وقت، احمد مسجدجامعی، پس از ۳۵ سال از عمارت کلاه‌فرنگی در عشرت‌آباد دیدن کردند. در آن زمان مسئولان شورا و شهرداری و نمایندگانی از سپاه با همان جو خبری آن روز، از لزوم سر پا نگه‌داشتن این بنای تاریخی و ارزشمند صحبت کردند و حتی یک تفاهم‌نامه سه‌جانبه میان میراث فرهنگی تهران، شورای شهر و مسئولان پادگان ولی‌عصر (عج) امضا شد و توافقاتی برای تبدیل این ساختمان برای مکانی فرهنگی و عام با ورودی مجزا مطرح شد که البته هرگز به نتیجه‌ای هم نرسید؛ اما شهریور ۹۴ در پادگان عشرت‌آباد اتفاقی رخ داد که برخلاف همه توافقات و اصول حفاظتی از بناهای تاریخی این‌مدلی بود. ماجرا از این قرار بود که در ضلع جنوبی پادگان بدون توجه و رعایت حریم بنای تاریخی و ملی کلاه‌فرنگی، یکباره تیرآهن‌های بلندی برای برپایی یک ساختمان بزرگ و مرتفع در مقابل عمارت کلاه‌فرنگی کاشته شد و خیلی زود این عمارت آهنی بالاتر از این بنای تاریخی قد کشید.وقتی سازه بالا رفت و چهره عمارت عشرت‌آباد را پوشاند و نمای ارتفاعات تهران را از میدان سپاه گرفت، مسئولان شهری یکی‌یکی صدای‌شان بلند شد و برای مدت محدودی جلوی ساخت‌و‌ساز در آن را گرفتند. در ابتدا کیانوش تکلو، مدیر وقت دفتر حقوقی و املاک اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران، گفت که دادسرای نظامی تهران حکم توقف هر نوع ساخت‌وساز در حریم منظری «عمارت کلاه‌فرنگی» واقع در پادگان «عشرت‌آباد» را ابلاغ کرده است. در ادامه شورای‌عالی شهرسازی و معماری حکم توقف برای ساخت‌وساز در اراضی شمال میدان سپاه را اعلام کرد. بر‌اساس‌این، شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران با تأکید بر اینکه عمارت تاریخی عشرت‌آباد برای استفاده عموم مهیا می‌شود، مصوب کرده بود: عملیات ساختمانی در محدوده عمارت متوقف و نقشه‌ها مجدد با توجه به ضوابط پهنه و ضوابط میراث فرهنگی بازنگری و اصلاح شود. در این مصوبه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز درباره هماهنگی، با هدف رعایت موازین قانونی همه‌جانبه برای گردش کار احداثات در داخل محدوده پادگان‌های کشور و شهر تهران اقدام کرده و موظف به گرفتن پروانه براساس طرح‌های توسعه و عمران برای احداثات عظیم در زمین‌های با کاربری نظامی-انتظامی شد. در مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری که باید حسن ختام این ماجرا می‌بود، تأکید شده بود باید ارتفاع سازه سپاه در کنار عمارت عشرت‌آباد به کمتر از ۱۶ متر که ارتفاع این عمارت تاریخی است، برسد تا بتواند تکمیل شود. در واکنش به این اقدام مسئولان مختلفی صحبت کردند؛ ازجمله محمدجعفر منتظری، رئیس وقت سازمان دیوان عدالت اداری، با اعلام مخالفت خود با ساخت‌و‌ساز در میدان سپاه اعلام کرده بود که جلوی این تخلف را خواهد گرفت. در‌این‌میان اظهارات متناقض مسئولان شهرداری و سپاه درباره مجوزهای لازم برای این ساخت‌و‌ساز ادامه داشت و هر‌کدام از منظری حق‌به‌جانب صحبت می‌کردند. معاون وقت شهردار (پیمان پشمچی‌زاده) و رئیس شورای شهر (مهدی چمران) بر غیرمجاز‌بودن این سازه و نبود توافق تأکید داشتند و از آن سو محمدرضا یزدی، معاون حقوقی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در آن زمان نامه‌ای از امور مناطق شهرداری تهران دارد که به سپاه پاسداران اعلام کرده «مجاز به انجام اقدامات لازم» در این پروژه است.
اما کمی بعد محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران، در صفحه شخصی خود در اینستاگرام به صورت جدی به این موضوع پرداخت. او با ابراز تأسف از ساخت‌و‌ساز در حریم بنای تاریخی کلاه‌فرنگی گفته که از سپاه پاسداران انتظار می‌رود برای حفظ حقوق عمومی و احترام به قانون، این ساخت‌و‌ساز را متوقف و آن را تخریب کند. او نوشت که سپاه برای ساخت‌و‌ساز در حریم عمارت تاریخی کلاه‌فرنگی قوانین را رعایت نکرده است و افزود: بنده اگر جای این دوستان و هم‌رزمان سابقم بودم، نه‌‌فقط جلوی احداث این سازه غول‌آسا را می‌گرفتم؛ بلکه راهی هم برای بازدید همه مردم به عمارت تاریخی کلاه‌فرنگی باز می‌کردم. مدیریت شهری تهران، دادگاه نظامی و رئیس دیوان عدالت اداری، مخالفت قانونی و حتی دلسوزانه خود را با ادامه ساخت این بنا اعلام کرده‌اند؛ ولی متأسفانه همچنان کار ساخت‌وساز این ساختمان ادامه دارد که در ادامه این واکنش‌ها محمدرضا یزدی، معاون وقت امور حقوقی و مجلس سپاه، در واکنش به اظهارات اینستاگرامی محمدباقر قالیباف، مبنی بر توقف ساخت‌وساز در پادگان ولی‌عصر گفت: به دستور سردار جعفری، فرمانده وقت سپاه، مقرر شده است تا تعداد طبقاتی از این سازه که در درخواست اولیه سپاه از شهرداری تهران نبوده، کاهش پیدا کند که میزان کاهش طبقات متعاقبا اعلام خواهد شد. او همچنین از برگزاری جلسه با شورای شهر و مجمع نمایندگان تهران برای ارائه گزارش درباره آخرین اقدامات سپاه در این پروژه خبر داد.
اما در ادامه سپاه کار خود را پیش برد و اگرچه براساس ضوابط میراث فرهنگی، ساختمان جدید با ارتفاع بیش از ۳۰ متر و ۱۴ طبقه، در حریم ۷۰‌متری بنای تاریخی «عشرت‌آباد» باید به ۱۶ متر کاهش پیدا می‌کرد؛ اما درنهایت با پیگیری‌های قالیباف، شهردار وقت تهران، او اعلام کرد که ارتفاع عمارت سپاه با رعایت مباحث مربوط به موضوع میراث فرهنگی با حداکثر هفت طبقه توافق شده است.
در میانه این هیاهوهای خبری هنوز هم البته خبری از مرمت عمارت عشرت‌آباد نبود و تا امروز یعنی پنج یا شش سال بعد هنوز هم این عمارت در همان گوشه و پشت دیوارها و نمای عمارت سپاه باقی مانده و گویا دوباره مسئولان شهری یادشان افتاده این عمارت وجود دارد. حالا هم دوباره یک عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران بازدیدی از این عمارت داشته و از توافقی جدید با سپاه تهران (سپاه محمد رسول‌الله) و مدیریت شهری برای مرمت عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد خبر داده است.
حجت نظری گفته است در صحبت‌هایی که با سردار یزدی، فرمانده سپاه محمد رسول‌الله، انجام شد، متوجه شدیم سپاه نیز از مرمت عمارت کلاه‌فرنگی، معروف به عشرت‌آباد که در داخل پادگان سپاه قرار دارد، استقبال می‌کند. به نظر می‌رسد بعد از مرمت می‌توان این عمارت را در راستای تعامل با فضای شهر، در معرض دید عموم قرار داد. البته از‌آنجایی‌که این عمارت در داخل پادگان سپاه قرار دارد، ممکن است بازدید از این عمارت در روزهای خاصی از هفته برای عموم مردم امکان‌پذیر باشد. او گفته به‌زودی قرار است تفاهم‌نامه‌ای جدید بین شهرداری و سپاه محمد رسول‌الله امضا شود و سازمان زیباسازی به‌عنوان مجری طرح، در گام اول ارزیابی‌های فنی نحوه مرمت را انجام دهد و بعد از آن با برگزاری مناقصه مجری اصلی مرمت عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد مشخص خواهد شد. او گفته که احتمالا این عمارت را بعد از مرمت به موزه «سلاح» تبدیل خواهند کرد؛ اما تصمیم نهایی را باید به بعد از مرمت عمارت موکول کرد.